استفاده از آجر به عنوان یکی از مصالح ساختمانی در ساخت انواع بناها، در طول تاریخ ایران بسیار گسترده بوده، و به عقیده باستان شناسان تاریخچه آجرکاری، با توجه به بقایای کوره های سفال پزی و آجر پزی در شوش، تپه های سیلک کاشان و نشانه های تولید و مصرف آجر در هندوستان، که تاریخ آن ها به هزاره چهارم پیش از میلاد است، به ده هزار سال پیش می رسد.

کاربرد آجر در صنعت ساخت و ساز، از آسیای غربی آغاز، و به سوی غرب مصر، روم، شرق هندوستان و چین گسترش یافت؛ همچنین در قرن چهارم استفاده از آجر در اروپا نیز رواج پیدا کرد (پس از مدتی استفاده از آجر در کشورهای اروپایی از رونق افتاد، اما در قرن 12 رواج مجدد یافته، و ابتدا از ایتالیا شروع شد.)

ایرانیان از دیرباز با آجر آشنایی داشته و از آن در قسمت های مختلف ساختمان، اسکلت، قوس‌ها، پوشش‌ سقف‌ها، نماسازی و پوشش کف استفاده می‌کردند. بزرر‌گترین و قدیمی ترین اثر آجری ایران، معبد چغازنبیل در خوزستان می باشد، که قدمت آن پیش از اسلام بوده و به دوران ایلامی تعلق دارد.

آجرکاری در دوران‌ مختلف تاریخ، به پنج دوره تقسیم بندی شده است:

• دوران اول: از قرن دوم تا اوایل قرن پنجم (دوران سامانی، غزنوی، آل زیار و آل بویه)
  اجرکاری در این دوران به صورت ساده صورت می گرفت؛ به گونه ای که در تمامی ردیف‌ها، آجر به صورت راسته نما به کار می رفت، بندکشی‌های رگ عمودی بالا، درست در وسط آجرهای رگ پایین قرار می گرفتند؛ در واقع این ساده ترین و معمولی ترین شیوه آجرکاری می باشد. برج گنبد قابوس در گلستان، برج‌ لاجیم در سوادکوه، برج رسکت در ساری، میل رادکان در گرگان، پیر علمدار دامغان در افغانستان و برج شیخ شبلی در بخارا، از جمله بناهای تاریخی متعلق به این دوران می باشند.
  
  

• دوران دوم: از آغاز قرن پنجم تا نیمه قرن هفتم (دوران سلجوقیان و خوارزمشاهیان)
  در دوران دوم، استفاده از آجر در سراسر فلات ایران گسترش می یابد، که از عهد سلجوقیان آغاز، و تا حمله مغول ها ادامه داشته است. با توجه به شرایط سیاسی و اقتصادی ایران در قرن 5 الی 7، بناهای شکوه‌مند و بی نظیری ساخته شد، و تزئینات آجری در این دوره به اوج خود رسید و متنوع ‌ترین طرح‌ها و بناها در این دوران خلق شده اند. از جمله بناهای این دوران، می توان به برج‌ های خرقان در قزوین، مسجد جامع در اصفهان، رباط شرف و منار فیروزآباد در خراسان، منار مسجد علی در اصفهان و گنبد سرخ مراغه در آذربایجان شرقی، اشاره نمود.
  
  

• دوران سوم: از نیمه قرن هفتم تا قرن دهم (دوران ایلخانیان، تیموریان و آل مظفر)
  در این دوران، به دلیل اینکه به نظر می رسد طرح و نقش جدیدی به گنجینه های دوران سلجوقی، برای افزودن وجود نداشت، حاکمیت مطلق آجر نسبت به قرن های گذشته از میان می رود. در این دوران استفاده ترکیبی از آجر و کاشی، سنگ و آجر، جایگزین استفاده از آجر می شود، و به جای برجسته تر کردن آجرکاری، از رنگ استفاده می کردند. از آثار برجسته این دوران، مسجد و مقبره مولانا زین‌الدین ابوبکر در خراسان، گنبدخانه مسجد جامع کبیر یزد، گنبد ناصرالحق و شمس طبرسی در آمل و آرامگاه درویش فخرالدین در بابل، را می توان نام برد.
  
  

• دوران چهارم: از آغاز قرن دهم تا قرن دوازدهم (دوران صفویه)
  در این دوران به دلیل توجه بیش از حد به کاشی در صنعت ساخت و ساز، از اهمیت اجر کاسته شد، و نمای بیشتر ساختمان‌ های عمومی، با کاشی تزیین می شدند. با این حال بار دیگر عصر نوین و درخشانی در هنر ایران طلوع کرد. کاخ کلات یا کاخ خورشید در خراسان، برج های دیده‌ بانی در خراسان، بازار قیصریه، چهل ستون، حمام شیخ بهایی، کاخ عالی‌قاپو، کلیسای وانک، کاخ هشت بهشت در اصفهان و بناهای فرح آباد در ساری، از هنر معماری این دوران می باشد.
  
  

• دوران پنجم: از قرن دوازدهم تا پایان قرن سیزدهم (دوران زندیه و قاجاریه)
  در این دوران، استفاده از آجر به صورت افقی گسترش یافته، و آجرکاری در دور سطوح و کتیبه های کاشی کاهش می یابد. در نماهای آجری، استفاده از آجرهای تزیینی قالبی و تراش شده، که در اندازه و شکل‌های مختلف هندسی و غیرهندسی است، به اوج خود می‌رسد. بعد از دوره ی صفویه، در دوران قاجار، به دلیل مسافرت های درباریان به خارج از کشور، به تقلید از غرب، آمیختگی هایی در سبک معماری ایرانی به وجود آمد، که این آمیختگی‌ها در برخی از موارد، خود به سبك و یا شبه سبك تبدیل شده است؛ به عنوان مثال فرم قوس رومی (نیم دایره‌ای) به طور گسترده‌ای وارد معماری ایران شد؛ این قوس، به جهت گذر زمان و آمیختگی با هنر معماری باستانی ایران، كم كم توسط معماران به نوعی سبك منحصر به فرد در معماری معاصر تبدیل شد، و امروزه از ویژگی‌های سبك معماری قاجار محسوب می‌شود. آجرکاری در بناهای مسکونی موجود در بافت‌های تاریخی شهرهای فعلی، اکثرا به دوره پنجم تعلق دارند. ارگ کریم خان در مشهد، عمارت کلاه فرنگی در رشت، بازار وکیل، مسجد وکیل، حمام وکیل و آب انبار وکیل در شیراز و کاخ گلستان در تهران، از جمله هنرهای معماری این دوران می باشند.
  
  

آجر بخشی از هویت معماری ایران است!
با توجه به آنچه گفته شد، می توان به این نتیجه رسید که در گذشته، بزرگترین و پیچیده ترین سازه های معماری، با بهره گیری از آجر، توسط معماران خلق شده اند. همواره با گذشت قرن ها، آجر یکی از پرکاربردترین مصالح ساختمانی، در صنعت ساخت و ساز می باشد، و به‌ عنوان کاربردی ترین مصالح در معماری ایران شناخته شده است، و با توجه به اینکه آجر با شرایط اقلیمی کشور سازگار است، می توان از آن برای طراحی و دکوراسیون داخلی نیز استفاده نمود. با توجه به مواد اولیه به کار رفته در تولید آجر، کیفیت نماهای بی نظیر خلق شده توسط آجر، این محصول از دیرباز تا به امروز اولین انتخاب پیمانکاران و معماران بوده و هست. آنچه باید بدان مطلع باشیم این است که، تا زمانی که معماری باشد، آجر هم پابرجاست. 

دلایل استفاده چشم گیر از آجر در ساختمان سازی، در خلق شگفت انگیزترین ساختمان های تاریخ، در تناسبات آن نهفته است. ابعاد آجر به گونه ای می باشد که به راحتی در کنار یکدیگر قرار می گیرند. ابعاد متناسب آجر باعث شده است که به منظور اجرای ساختمان هایی با دهانه های وسیع به صورت قوس، تاق و گنبد که از زمان قبل از ساسانیان در ایران رواج داشته است، کارایی منحصر به فردی داشته باشد. همچنین خواص آجر باعث شده که از جمله پرمصرف ترین مصالح پر کننده دیوار و سقف باشد. زیبایی آجر و الگوی حاصل از آن، باعث شده است که به صورت نما در داخل و خارج ساختمان ها مورد استفاده قرار گیرد، و هویت خاصی به ساختمان ببخشد. علاوه بر مقاوت آجر، ویژگی های اقلیمی آن نیز، نقش موثری در استفاده از آن، به عنوان سنگ فرش و پلکان شده است. همچنین استفاده از آجرهاي رنگي، در ترکيبي زيبا، نشان دهنده ی توانايي هنري معماران آن زمان بوده و بخشی از هویت معماری ایران به شمار می آید.

ویژگی های منحصر به فرد آجر

• تولید آسان با توجه به مواد اولیه در دسترس
  
  
• اجرای طرح های آجری بدون نیاز به ابزار خاص
  
  
• رنگ های طبیعی و غیر قابل تغییر در برابر اشعه خورشید
  
  
• همخوانی با هنر معماری ایرانی
  
  
• مقاومت در برابر آتش سوزی و ضربه
  
  
• دارای مقاومت و دوام بالا
  
  
• پایدار در برابر شرایط اقلیمی
  
  
• جذب آب پایین
  
  
• قیمت مناسب
  
  

امروزه استفاده از آجر به عنوان پر کاربرد ترین ماده ساختمانی !
با تاسیس کارخانه های متعدد تولید آجر، در سرتاسر جهان، آجر به عنوان یکی از مصالح ساختمانی، با پیشرفت صنعتی رو به رو شده است. آجر نسوز، آجرنمای زرد، آجرنمای قرمز، آجرنمای گلبهی، آجرنمای قهوه ای و آجرنمای نقش برجسته، از جمله این آجرها هستند، که در ساختمان سازی مورد استفاده قرار می گیرند. با توجه به سرشماری های اخیر، 40 الی 60 درصد از واحدهای مسکونی در اکثر نقاط کشور از آجر ساخته شده اند.

علاوه بر ایران، آجر در کشورهای اروپایی نیز به طور چشم گیری مورد استفاده قرار می گیرد. به طور مثال در انگلیس سالانه 6000 میلیون قالب آجر تولید می شود، که این عدد حاکی از تاریخچه بلند آجر سازی می باشد.

برای خلق زیباترین ساختمان ها و سازه های آجری، از محصولات شرکت کوثر سپاهان که در تنوع، زیبایی، کیفیت، استحکام و هنر حرف اول را می زنند، بهره مند شوید.

 

Read more

آجر به عنوان ماندگارترین و جذاب ترین مصالح در ایجاد نمای ساختمان ها، در طی قرن های گذشته شناخته شده است. همواره مهندسان و معماران ساخت و ساز، در سرتاسر جهان با بهره بردن از آجر نما، برای ایجاد جلوه ها و نماهای زیبا و جذاب، تمام تلاش خود را می کنند تا دیگران را شیفته هنر آجرکاری نمایند. تنوع رنگ و سهولت در اجرای سبک های مختلف آجری، و سازگاری با اقلیم های مختلف، باعث شده است تا شاهد استفاده روز افزون آجر در جهان باشیم.

مهم ترین عامل در ساخت و ایجاد نماهای بی نظیر و چشم نواز، استفاده تولید کنندگان از مواد اولیه مرغوب و با کیفیت در تولید آجر بوده و هست.

یکی از عوامل مخرب نمای ساختمان، شوره یا سفیدک زدن آجر است که منجر به فرسوده شدن نما با مرور زمان می شود. شوره زدن آجرها دارای علل متفاوتی می باشد، که ما قصد داریم در این مقاله به بررسی آن ها بپردازیم:

نگاه کلی به شوره یا سفیدک زدن آجر در نماها
شوره یا سفیدک، یک ماده ای پودری و سفید رنگ است که از هزاران سال پیش تا به امروز بر روی بناهای آجری ظاهر می شوند، و همواره سبب ایجاد مشکلاتی در سطح نماها می شود. شوره زدن اجرها، با توجه به نوع نمک استفاده شده در فرآیند تولید آن، به رنگ های سبز، قهوه ای یا زرد نمایان می شود. باید بدانید که انواع آجرنماها، با توجه به ماهیت مواد تشکیل دهنده ی آن ها ممکن است که شوره بزنند، و برخی از آجرنماها نباید شوره بزنند.
در واقع شوره، رسوب نمک های محلول در آب است که در اثر تبخیر آب بر روی سطح نماها باقی می ماند. این ماده معمولا مدتی پس از اتمام ساخت نمای ساختمان ها ظاهر می شود.

منابع ایجاد شوره در نمای ساختمان ها
انواع نمک های محلول که باعث ایجاد شوره بر روی نماها و منابع معمول این نمک ها، در جدول ذکر شده است.
در آجر، معمولا سولفیدها و به ویژه سولفید آهن وجود دارد؛ این سولفیدها در حین پخت اکسیده می شوند و SO3 را تولید می کنند. SO3 با اکسیدهای باز موجود در رس واکنش می دهد و سولفات های کلسیم، سدیم، پتاسیم و سولفات منیزیم را تولید می نماید.
سولفات های سدیم، پتاسیم و منیزیم هنگامی که حرارت پخت آجر در کوره از 950 درجه بالاتر می رود، آزاد می شوند، درحالی که سولفات کلسیم به حرارت حداقل 1200 درجه برای آزاد شدن نیاز دارد.
معمولا حرارت پخت آجر از 950 تا 1200 درجه متغیر است، بنابراین از بین سولفات هایکلسیم، سدیم، پتاسیم و منیزیم موجود در آجر، تنها سولفات و کلسیم در بعضی مواقع، و در مقادیر کم بر روی آجر ظاهر می شوند.

 

نمک هایی که باعث تشکیل شوره می شوند		منبع معمول نمک
سولفات کلسیم	CaSO4.2H2O	آجر
سولفات سدیم	Na2SO4.10H2O	واکنش آجر، سیمان
سولفات پتاسیم	K2SO4	واکنش آجر، سیمان
کربنات کلسیم	CaCO3	ملات یا بتن
کربنات سدیم	Na2CO3	ملات
کربنات پتاسیم	K2CO3	ملات
کلرید پتاسیم	KCI	شستشو با اسید
کلرید سدیم	NaCI	آب دریا
سولفات وانادیم	VoSO4	آجر
کلرید وانادیم	VoCI2	شستشو با اسید
اکسید منگنز	Mn3O4	آجر
اکسید آهن (هیدروکسید آهن)	Fe2O3 (Fe(OH)3)	تماس با آهن (آجر با هسته سیاه)
هیدروکسید کلسیم	Ca(OH)2	سیمان

 

وقتی که شوره بر روی نمای ساختمان ها ظاهر می شود، بسیاری از افراد به اشتباه فکر می کنند که تنها از آجر می باشد؛ در حالی که نمک های محلول شده در ملات ها، شن و آب به کار گرفته شده نیز ممکن است باعث ایجاد شوره شوند.

نقش ملات در ظاهر شدن شوره در نماها
از آشکارترین عواملی که باعث ایجاد شوره در نمای ساختمان ها می شود، ملات است. از آن جا که آجر از چهار جهت و گاهی از پنج جهت با ملات در تماس است، بیشترین درصد احتمال را در تشکیل شوره در نماها را دارد. زمانی که ملات مرطوب با آجر به کار برده می شود، رطوبت فراوان زمینه برای انتقال نمک های محلول از ملات به آجر را فراهم می کند. اگر درصد نمک های محلول در ملات ها قابل توجه باشد، به تناسب مقدار رطوبت انتقال یافته، نمک های محلول ملات به آجر منتقل می شوند.

نقش آجر در ظاهر شدن شوره در نماها
در مواد اولیه آجر نیز ممکن است از نمک های محلول استفاده شده و باعث ایجاد شوره در نماها گردد. در آجرهای رسی که ماده اولیه تشکیل دهنده ی آن ها خاک رس است، معمولا پتانسیل ایجاد شوره وجود دارد، در عین حال میزان این شوره کم می باشد و زیبایی نما را تحت تأثیر قرار نمی دهد، و می توان به راحتی آن را بر طرف کرد.
همچنین آجرنسوز با توجه به ماهیت مواد تشکیل دهنده آن که سرشار از اکسید آلومینیوم، آهن و سیلیس می باشد و صفر بودن نمک محلول در آن، نباید شوره بزند و این عامل بیشتر در محصولات پایه نسوز یا طرح نسوز دیده می شود. اما یکی از خواص آجرنسوز جذب آب توسط آن می باشد، به همین دلیل سفالی که پشت آن کار می شود، معمولا دارای نمک فراوان بوده و یا آب منطقه اکثرا نمک محلول دارد، هرکدام به تنهایی می توانند باعث شوره زدن آجر نسوز شوند، به این صورت که رطوبت به سطح آجر رسیده و با تبخیر آب، نمک به صورت شوره بر سطح آجر باقی می ماند.
علاوه بر عوامل فوق، می توان نصب آجر در فصل های سرد را نیز اضافه نمود؛ در فصل های سرد، آبی که در ملات ماسه و سیمان وجود دارد یخ می‌زند و دوباره در ساعت های گرم روز، یخ ملات آب می شود و در ساعت های سرد روز دوباره یخ می زند و مدت زمان خشک شدن ملات را زیاد می کند، که این عامل در بسیاری از موارد باعث ایجاد شوره در سطح نماها می شود.

چگونگی تشکیل شوره در نماها

• وجود نمک های محلول در دیوارها
  
  
• وجود رطوبت کافی که نمک ها را به محلول های نمکی تبدیل کند
  
  
• وجود منافذ برای حرکت محلول های نمکی به سمت دیوار و تبخیر نمک های محلول در سطح نماها
  
  

متخصصان پس از انجام آزمایش های فراوان بر روی شوره یا سفیدک به این نتیجه رسیدند که شوره ها به طور معمول سولفات های قلیایی می باشند، و در واقع سولفات های قلیایی در ملات و آجر وجود دارد. این سولفات های قلیایی، در آب حل می شوند و پس از عبور از منافذ موجود در دیوار، به سطح نما می رسند، سپس در اثر تبخیر محلول های سولفات، شوره یا سفیدک بر روی بعضی از دیوار ساختمان های آجری ظاهر می شود.

انواع شوره های آجرنما

• شوره های سولفاتی
  
  
• شوره کربناتی
  
  
• شوره کلروری
  
  
• شوره نیتراتی
  
  

راهکارهایی برای نگهداری و جلوگیری از آسیب دیدگی نماهای آجری

• به طور مسلم، در زمان ساخت دیوارهای آجری، سنگ های نما، اجرای عملیات اندود سیمانی و اندودهای شیمیایی، ملات پاشیده می شود؛ باید بسیار سریع و قبل از ماندگاری ملات ها در سطح نماها، رفع شود.
  
  
• شوره سفید یا سفیدک در آجرهایی دیده می شود که در اثر جذب رطوبت یا آب، نمک های موجود در ملات را به شکل کپک بر سطح نمای ساختمان نمایان می سازد. اگر اندک و ناچیز بودن آن را جاروکرده، و اگر شوره زیاد باشد، آن را چند بار با آب و جارو می شوییم. اگر با شستن برطرف نشد، با اسید رقیق و برس سیمی، شوره ها را از نما برطرف می کنیم.
  
  
• در شهرهای بزرگ صنعتی، سطح تمام بناهایی که در کنار کارخانه ها قرار گرفته اند، ممکن است دوده بگیرد. اگر دوده چرب نباشد، با جارو می توان آن را برطرف کرد. اما اگر دوده چرب باشد، به نسبت غلظت چربی آن، از اسیدهای رقیق تا غلیظ استفاده کرده و پس از مصرف، فورا سطح نما را با آب بشویید. قابل توجه اینکه استفاده از اسید غلیظ باید به اندازه ای باشد که سطح آجرکاری و یا سنگ های آهکی دچار فرسودگی و خوردگی نشود.
  
  
• زنگ زدگی فلزات مانند آهن و مس، بر روی سطح نمای آجری اثرات مخرب و نا به هنجاری خواهد داشت.
  
  
• رشد خزه بر دیوار نما اختلالاتی ایجاد می کند و باید رفع شود؛ زیرا ریشه های فرعی در بند آجرکاری که ملات خاکی دارند، اثر گذار است و باعث جا به جایی آجرها می شود. همچنین حشرات و باکتری ها لا به لای شاخه ها و برگ های خزه ها می ماند و برای محیط زیست خطرهایی به همراه دارد.
  
  
• شوره بر اثر رطوبت موضعی مانند ترکیدگی لوله در خاک و دیوار اتفاق می افتد و زیبایی نماهای آجری را زیر سؤال می برد.
  
  
• پاشیدگی قیر یا آسفالت در سطح نمای اجری در زمان ساختمان سازی، باید بلافاصله برطرف شود.
  
  
• رنگ های روغنی مانند نقاشی ها و شعار نویسی بر روی دیوارهای آجری اثرات مخربی را به دنبال خواهد داشت.
  
  
• نماهای آجری رنگ شده باید با مرور زمان دوباره رنگ آمیزی شوند، در غیر این صورت لکه لکه و یا بی رنگ می شوند.
  
  
• دوده قهویه ای و سیاه که از دودکش بخاری ها تولید می شود، باعث نابودی نماهای آجری می گردد.
  
  
  

ظاهر شدن شوره بر روی نماها نشان دهنده ی وجود نمک های محلول در دیوار و امکان انتقال محلول های نمکی از دیوار به سطح نماها می باشد. در واقع ما بايد از نفوذ آب به منافذ دیوارها و تبديل نمک های جامد به محلول های نمکی ايجاد کننده شوره، جلوگيری نماییم. اما بهتر است قبل از اقدام به آب بندی ديوار، منتظر بمانيم تا ساخته شدن شوره ها بر روی ديوار به حداکثر مقدار خود برسند. بايد مراقب بود که نمک در زير سطح ديوار کنترل نشوند، زيرا اين وضعيت باعث ايجاد شوره های زير سطحی خواهد شد. اگر محلول های نمکی توسط يک ماده دفع کننده آب، در زير سطح بيرونی آجر يا ديوار متوقف شوند، پس از تبخير آب موجود در اين محلول های نمکی، به تدريج اين نمک ها در زير سطح ديوار رسوب کرده و سپس تبلور می یابند و انبساط کريستال های نمک، باعث خرد شدن يا فروپاشی آجر خواهد شد.

خوشبختانه، شوره يک مسئله ی قابل کنترل است. استفاده از مصالح ساختمانی مرغوب، رعايت جزئيات و کيفيت بالا در ساختمان سازی، می تواند امکان ايجاد شوره یا سفیدک را بر روی ديوار نماها را به صورت چشمگیری کاهش دهد.
محققان و متخصصان آجرکوثر در زمینه تولید آجر، تولیدات خود را با توجه به تجربه و تحقیقات علمی، که مبتنی بر کشف عناصر مخرب بوده، به انجام می رسانند و عوامل مخرب را تا حد زیادی در فرآیند تولید حذف می نمایند، تا پایبندی و تعهد خود را نسبت به ماندگاری ساختمان ها در دراز مدت تحقق بخشند.

 

Read more